Klimaatbestendig

Iedereen heeft voordeel van een goed bodemwatersysteem. Het bodemwatersysteem is het water in de ondergrond, zoals grondwater en regenwater. Door de groei van steden, de toename van het aantal gebouwen en klimaatverandering is er een grote druk op dit bodemwatersysteem. Grondwater is heel belangrijk voor het bodemwatersysteem. Het grondwater wordt niet alleen beïnvloed door processen in de ondergrond en klimaatinvloeden, maar ook door bijvoorbeeld industrie of bouwwerkzaamheden.

Werking grondwatersysteem

Grondwater is onderdeel van de watersysteem in een stad en wordt beïnvloed door de hoeveelheid regenwater, de infrastructuur in de ondergrond (kabels en leidingen) en door het oppervlaktewater (rivieren, plassen en sloten). In een gezonde bodem vormen regenwater, grondwater en oppervlaktewater een goed evenwicht. Grondwater is belangrijk voor het leven in de stad. Het wordt gebruikt voor drinkwater en is belangrijk voor de natuur, dus ook voor tuinen. Tegelijkertijd is grondwater kwetsbaar voor vervuiling

Door het jaar heen wisselt de grondwaterstand in hoogte. Ook kan de grondwaterstand per plek in de stad verschillen. Doordat het klimaat verandert nemen de verschillen in grondwaterstand toe. Vooral tijdens extreem weer, zoals droogte of hevige neerslag. We hebben steeds vaker te maken met overlast als gevolg hiervan.

Maatregelen voor beter grondwatersysteem

Neerslag is de belangrijkste aanvulling voor het grondwater in Rotterdam. Door beter om te gaan met regenwater, kunnen we ook beter zorgen voor het grondwater. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat de grond het regenwater beter kan opnemen. Daardoor verdwijnt het regenwater niet allemaal in het riool. Dit kan op de volgende manieren worden bereikt:

• Het vergroenen van terreinen en tuinen door planten, bomen en struiken te planten.
• Gebruikmaken van een zogeheten groenvak, grasmat of grindkoffer in tuinen en op terreinen.
• Het aanvullen van grondwater door infiltratie helpt verdroging tegen te gaan.
• Het opslaan van grondwater in de bodem met behulp van infiltratie en een berging.
• Betere verbindingen met open water (zoals plassen en rivieren), zodat het grondwater zich beter kan herstellen.

Vragen en meer informatie

Zoekt u specifieke informatie over grondwater of heeft een specifieke vraag of klacht, bezoek ons waterloket via https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/waterloket/ of stuur een mail naar waterloket@rotterdam.nl.

Het beleid voor grondwater staat in het Gemeentelijk rioleringsplan. Daarnaast is grondwater een van de zes klimaatthema’s van het Rotterdams Weerwoord. Binnen het Rotterdams Weerwoord zijn afspraken gemaakt over hoe we met de stad omgaan met een extremer klimaat.

Rotterdam ligt aan het kust- en deltagebied van de Maas en is gebouwd op een slappe bodem van veen en klei. Terwijl de zeespiegel stijgt door klimaatverandering, daalt de bodem in Rotterdam. Op sommige locaties meer dan een centimeter per jaar. Bodemdaling is niets nieuws: het vindt al meer dan duizend jaar plaats. Oorzaken van bodemdaling.

Bodemdaling is een natuurlijk proces dat wordt versterkt door menselijk handelen. De belangrijkste oorzaken zijn:

• Oxidatie van veen
  Dit proces vindt plaats als veen met zuurstof in aanraking komt. Hierdoor wordt veen afgebroken (hetverdampt) waardoor de bodem daalt. Dit komt vooral voor in landelijk gebied.
• Zetting
  Zetting is het samendrukken van de bodem door belasting van de bovengrond. Bijvoorbeeld door gebouwen en wegen. Dit komt vooral voor in stedelijk gebied, zoals Rotterdam.
• Ontwatering
  Ontwatering betekent dat de grondwaterstand wordt verlaagd. Er is daardoor minder water in de ondergrond, waardoor de druk op de lagen in de ondergrond groter wordt.
• Delfstoffenwinning
  De winning van delfstoffen zoals olie en gas kan tot bodemdaling leiden. In Rotterdam vindt zowel gaswinning als oliewinning plaats.

Gevolgen van bodemdaling

Op zichzelf is het geen probleem als de bodem daalt. De problemen ontstaan als er sprake is van grote verschillen tussen gefundeerde en niet gefundeerde objecten. Ook wanneer er sprake is van hoogteverschillen tussen verschillende locaties (ongelijkmatige zetting). Bijvoorbeeld achtertuinen die lager liggen dan de straat.

Bodemdaling veroorzaakt veel schade aan onder andere:

• Gebouwen: panden die niet gefundeerd zijn zakken met de bodem mee. Als dit ongelijk gebeurt ontstaat er scheefstand en scheurvorming. Ook kan er door verzakking wateroverlast ontstaan.
• Bovengrondse infrastructuur: bijvoorbeeld wegen die regelmatig opgehoogd moeten worden omdat ze verzakken. Of bruggen die niet goed meer aansluiten op de weg.
• Ondergrondse infrastructuur: kabels en leidingen die kunnen breken of riolen die lekraken.
• Groen: door bodemdaling kunnen bommen hun stabiliteit verliezen en parken kunnen wegzakken waardoor wateroverlast ontstaat en groen wordt aangetast.
• Lokale hoogteverschillen: door bodemdaling wordt de buitenruimte regelmatig opgehoogd. Huiseigenaren hogen niet altijd de achtertuin op. Daardoor kan er in de achtertuin, en ook in de woning, wateroverlast ontstaan. Maar ook de toegankelijkheid van de openbare ruimte heeft last van bodemdaling, bijvoorbeeld door het verzakken van delen van de stoep. Deze gevolgen vragen om extra en eerder onderhoud, beheer en vervanging van objecten zoals gebouwen, rioleringen, wegen, groen. Bodemdaling zorgt dus ook voor veel extra kosten. Ook zorgen ze dus voor meer kosten in vergelijking met gebieden met een stevige (zand)bodem.

Vragen en meer informatie

Heeft u een klacht over een situatie in de buitenruimte door bodemdaling, meld deze dan aan via https://www.rotterdam.nl/loket/melding-buitenruimte/.

Heeft u vragen over funderingsproblemen, neem dan contact op met het Funderingsloket via funderingsloket@rotterdam.nl.

Bodemdaling is een van de zes klimaatthema’s van het Rotterdams Weerwoord. Binnen het Rotterdams Weerwoord zijn afspraken gemaakt over hoe we in de stad omgaan met een extremer klimaat.

De maximale temperatuur en de tijdsduur van warme perioden nemen toe. Daarnaast warmt Rotterdam tijdens hete dagen extra op ten opzichte van het – vaak groene – gebied om de stad heen en koelt het in de stad ’s nachts minder snel af.

Kwetsbare groepen tijdens warmte

Extreme hitte kan leiden tot problemen met de gezondheid, het comfort in de stad en het functioneren van de buitenruimte. Daarnaast zorgt de opwarming van de buitenruimte voor een hogere temperatuur in gebouwen waar geen koelingsinstallaties aanwezig zijn. Dit heeft een negatieve invloed op de gezondheid, arbeidsproductiviteit en nachtrust van mensen. Met name ouderen, jonge kinderen en chronisch zieken zijn extra kwetsbaar voor gezondheidsproblemen als gevolg van extreme hitte. Deze kwetsbare groepen kunnen te maken krijgen met hittestress.

Gevolgen van hittestress

Hittestress kan tot serieuze ziekten leiden, zoals huiduitslag, krampen, oververmoeidheid en beroertes. Soms heeft hittestress zelfs sterfte tot gevolg. Tijdens hittegolven neemt zowel het bezoek aan ziekenhuizen (voor noodgevallen) als de sterfte beduidend toe. Dit zorgt bovendien voor een hoge druk op de zorg en hulpdiensten.

Warmte in de binnenruimte

Met name in woningen met goede isolatie maar een ontbrekend ventilatiesysteem, zorgt zoninstraling voor een oververhitte ruimte. Met als gevolg een afname in het verblijfscomfort: mensen krijgen binnenshuis geen verkoeling. Daardoor verslechtert hun nachtrust en daalt de arbeidsproductiviteit. Als gevolg hiervan schaffen sommige mensen een airco-installatie aan. Dat vergroot dan weer het hitteprobleem in de buitenruimte. Bovendien zorgt de airco-installatie voor een toename in het energieverbruik.

Tip: Probeer op hete dagen uw huis en spullen zo koel mogelijk te krijgen, vooral door tijdens de nacht en in de vroege ochtend de ramen open te zetten en door te luchten. Kies overdag voor zonwering aan de buitenkant of binnenkant van uw ramen. Op deze manier warmt uw huis tijdens hete dagen minder snel op.

Warmte in de buitenruimte

Thermisch verblijfscomfort in de buitenruimte is een belangrijk aspect van de leefbaarheid van Rotterdam. De temperatuur kan lokaal erg oplopen door het hitte-eilandeffect; op sommige plekken in de stad is het dan niet meer mogelijk om verkoeling te vinden. Op plekken waar het juist koel is, zoals parken en recreatiewateren, neemt de druk toe en kan er overlast ontstaan. Daarnaast neemt de productiviteit van buitenarbeid af.

Als gevolg van hitte ontstaan ook problemen op het gebied van infrastructuur. Vier beweegbare bruggen in Rotterdam ondervinden dan moeilijkheden met openen en sluiten. In de ondergrond kunnen kabels en leidingen erg opwarmen. Open water in de stad warmt sterker op en daarmee neemt het risico op bijvoorbeeld blauwalg toe. Dit is met name een risico wanneer hitte gepaard gaat met droogte. Een verslechterde waterkwaliteit in recreatiewateren brengt een gezondheidsrisico met zich mee.

Meer informatie

In het Rotterdams Weerwoord laten we de opgaven op het gebied van klimaatadaptatie zien voor de stad en maken we inzichtelijk wat de gevolgen kunnen zijn van een extremer klimaat. Tegelijk doen we een oproep om, samen met Rotterdammers en bedrijven, tot (wijk)gerichte actie over te gaan.

Droge perioden komen vaker voor en duren ook langer. Neerslag blijft langer uit en de potentiële verdamping neemt toe. Doordat de vraag naar zoetwater, mede onder invloed van klimaatverandering, toeneemt, zullen vraag en aanbod steeds vaker uit de pas lopen. Zeker wanneer hitte en droogte gelijktijdig plaatsvinden.

Gevolgen van droogte

Droogte in Rotterdam leidt tot overlast of schade door het uitzakken van de grondwaterstand, het uitzakken van het oppervlakte waterpeil of verslechtering van de waterkwaliteit. De daling van de grondwaterstand kan vanuit het oppervlaktewater worden beperkt, maar dit is vaak lastig te realiseren. Kijk voor meer informatie op Ruimtelijke Adaptatie en STOWA (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer).

De mogelijke effecten van het (tijdelijk) uitzakken van grondwaterstanden door droogte zijn bodemdaling, problemen met bebouwing en schade aan groen.

Een slechte waterkwaliteit kan leiden tot stankoverlast, vissterfte, (ongewenste) exotische planten en dieren en een verminderde waterbeleving. Ook kan het voor zwemmers en dieren schadelijk zijn voor de gezondheid. Sommige soorten blauwalg produceren en verspreiden giftige stoffen.

Verdelen van schaars zoetwater

Tijdens een droge zomer streven we naar een optimale verdeling van het beschikbare water. Maar ook met een optimale verdeling kan het nodig zijn om het waterverbruik aan banden te leggen. Waterbeheerders hanteren dan de zogeheten verdringingsreeks voor de verdeling van het beschikbare zoetwater. In Rotterdam zal niet snel besloten worden tot peilverlaging.

Meer informatie

In het Rotterdams Weerwoord laten we de opgaven op het gebied van klimaatadaptatie zien voor de stad en maken we inzichtelijk wat de gevolgen kunnen zijn van een extremer klimaat. Tegelijk doen we een oproep om, samen met Rotterdammers en bedrijven, tot (wijk)gerichte actie over te gaan.

In en om Rotterdam is al veel groen te ontdekken. Van de grote parken tot verborgen groen op binnenterreinen en daken. Van natuurgebieden in de stad tot strandjes aan het water. En van monumentale bomen tot babybomen. Maar Rotterdam is nog niet groen genoeg.

Actieplan Rotterdam gaat voor groen

Daarom willen we eind 2022 twintig hectare (dat zijn veertig voetbalvelden) extra groen in de stad hebben. Dit doel en de aanpak die daarbij hoort, staan beschreven in het Actieplan Rotterdam gaat voor groen.

Groen heeft veel functies en is daardoor van grote waarde. Groen maakt de stad aantrekkelijk, geeft het bewoners mogelijkheden voor rust, ontspanning en beweging, verhoogt het de waarde van gebouwen en helpt het tegen hittestress en wateroverlast. Dankzij meer groen verbetert ook de biodiversiteit; er komen meer plantensoorten en dierensoorten (vooral insecten) in de stad. Natuurbeleving en voedsel uit de natuur leven bij de Rotterdammers. Bewonersinitiatieven richten zich met name op groen en natuur en uit stedelijke enquêtes blijkt een enorme waardering voor groen en natuur.

Kijk voor meer informatie op

https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/meer-groen-in-de-stad/

Samen aan de slag

De gemeente heeft maar 40 procent van de grond in de stad in bezit. Daarom willen we samenwerken met bijvoorbeeld Rotterdammers, ondernemers, woningcorporaties en investeerders. We moedigen hen aan om hun eigen (bedrijven)terrein, schoolplein, dak, gevel, tuin of buurt groener te maken. De gemeente gaat zelf aan de slag met meer groen in de openbare ruimte, bijvoorbeeld in en rond het Museumpark.

Wilt u zelf aan de slag? Ontdek welke subsidies u kunt krijgen.

Op verschillende plekken in Rotterdam zijn waterpleinen, waterbergingen en een waterbuffer aangelegd. Deze plekken ontlasten het riool doordat het tijdens harde regenbuiten water opvangt. Zo helpen waterpleinen om Rotterdam klimaatbestendig te maken. Dat wil zeggen dat de stad beter kan omgaan met de gevolgen van klimaatverandering, zoals hevige regenbuien. Een waterplein is als het niet regent bovendien een fijne plek voor sociale activiteiten.

De gemeente legt waterpleinen aan in de openbare ruimte. U kunt zelf ook een mini-waterplein aanleggen in uw tuin. Bijvoorbeeld in plaats van een vijver of in de vorm van een verlaagd terras. Het water moet na de regenbui wel weer ergens heen kunnen. Uw tuincentrum kan u adviseren over de aanleg.

Laat u inspireren door mede-Rotterdammers op www.rotterdamsweerwoord.nl over wat u kunt doen om uw huis en tuin bestand te maken tegen het steeds extremer wordende weer.

Rotterdam heeft zich dankzij zijn rivieren goed kunnen ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan het ontstaan van de haven. De Rotterdamse rivieren kunnen nog beter gebruikt worden om de stad levendiger, aantrekkelijker, natuurlijker en Rotterdamser te maken. Dat betekent meer groen langs de Rotte en de Nieuwe Maas. En meer mogelijkheden om er te wandelen, fietsen, een terras te pakken of op een andere manier van de rivier te genieten. In het centrum en de oude stadswijken is weinig groen aanwezig en is de behoefte aan groene openbare ruimte het grootst. Juist in deze wijken zijn de rivieren dichtbij. Dat biedt dus kansen.

Rivieren verbeteren

De Rotterdamse rivieren kunnen zich ontwikkelen tot de meest bijzondere openbare ruimte van Rotterdam. Daar heeft iedereen voordeel van.

De gemeente wil de rivieren op de volgende manieren versterken:

• Meer en betere routes langs, naar en van de rivieren. Dit zorgt voor een verbonden stad die uitdaagt om te bewegen. Voetganger en fietser centraal!
• Meer en beter groen langs en in rivieren. De rivieren bieden nieuwe kansen voor stadsparken (zoals park Rijnhaven) of kleine groene plekjes (zoals Balkon aan de Maas) Hierdoor wordt de stad een fijnere plek voor iedereen. Ook vermindert het groen bijvoorbeeld hittestress. Bekijk ook het actieplan ‘Rotterdam gaat voor groen’.
• Meer (tijdelijke) activiteiten. Langs de rivieren is een prettige afwisseling tussen activiteiten en rust.
• Meer en betere vaarverbindingen, die goed aansluiten op de verbindingen op het land tussen zowel noord en zuid, als oost en west.
• De rivieren leveren een bijdrage aan duurzaamheidsdoelen. Dit zijn onder andere: een klimaatbestendige stad (minder hittestress), schone rivieren, en meer biodiversiteit (en dus meer plantensoorten en diersoorten).
• De rivieren verbinden drie bijzondere gebieden: de stad, de haven en de rivieren zelf. Bovendien hebben de Rotterdamse rivieren elk een eigen karakter dankzij unieke eigenschappen. Deze bijzondere karakters willen we bewaren en sterker maken.

Programma Rivieroevers

Rotterdam werkt met het Programma Rivieroevers aan levendige, aantrekkelijke en natuurlijke Rotterdamse rivieroevers voor de Nieuwe Maas en de Rotte. Samen met bewoners, ondernemers en andere partners is al veel bereikt. Aan de Rotte bijvoorbeeld: de zit- en aanlegvlonder bij het Grote Kerkplein en de steiger met huurboten aan de Lombardkade. En langs de Linker Rottekade is het veel fijner wandelen en fietsen met meer groen. Bij de Blaak wordt de Leuvekolk opgefrist waardoor vers, zoet water in de binnenstad kan stromen.

En wat dacht u van het Nieuwe Maasparcours. Bewoners hebben samen met de gemeente een route gemaakt voor wadelaars, hardlopers en fietsers. En op het Eiland van Brienenoord komt een echt getijdenpark waardoor u eb en vloed nog beter kunt ervaren. Een uitkijktoren en extra brug zijn onderdeel van een nieuwe route op Zuid: Rondje Stadionpark. Ook de Maas wordt steeds levendiger!

De komende jaren werken we verder aan betere wandel- en fietsroutes, meer parken en groene plekken. Kortom meer genieten en beleven langs en op het water!

Meer weten? Kijk op https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/programma-rivieroevers/